imago expressa

* * *

* * *

    Imago, pen. prod. imaginis, pen. corr. foem. gen. Image et semblance d'aucun, Representation, Simulacre, Effigie, Remembrance.

\

    Demosthenis imaginem ex aere vidi. Cic. La statue de, etc.

\

    Imago priscae frugalitatis. Plin. iunior. L'exemple de, etc.

\

    Libertatis imago. Tacitus. Semblance et apparence de liberté, mais non pas vraye liberté.

\

    Aurea imago foelicis mali. Ouid. L'effigie d'or d'une pomme, Une pomme d'or.

\

    Aurea imago maris. Virgil. La mer tiree et gravee en or.

\

    Pacis imago. Tacit. Paix fourree.

\

    Tristis imago ponti. Ouid. Quand on pense au dangier de la mer.

\

    Quietis nocturnae imago. Tacit. Songe et imagination, ou vision qui vient en dormant.

\

    Imaginem Reip. nullam reliquissent. Cic. Nulle apparence de, etc.

\

    Vitae. Tacit. Exemple, Exemplaire.

\

    Loquax humanae vocis imago, psittacus. Ouid. Qui contrefait la parolle de l'homme, Qui parle comme un homme.

\

    Cerea imago. Horat. De cire.

\

    Expressa. Cic. Image tiree au vif.

\

    Deus humana sub imagine. Ouid. En forme d'homme.

\

    Nocturnae imagines. Tibull. Visions de songe.

\

    Imagines maiorum. Cic. Images faictes à la semblance des ancestres, que les nobles souloyent anciennement à Rome mettre tout à l'entour de leurs maisons par ordre, avec inscription de leurs faicts et vaillances, à celle fin que en sortant ils fussent admonnestez de suyvre leur vertu. Lesquelles aussi on portoit au convoy du corps d'un trespassé qui estoit de la famille. C'est aussi noblesse d'ancienneté.

\

    Imagines subitae. Plin. iunior. Noblesse qui n'est point d'ancienne race, comme ceulx qui de nagueres sont anobliz par le prince, Noblesse faicte en haste.

* * *

* * *

    Exprimo, exprimis, pen. cor. expressi, expressum, exprimere: vt Exprimere liquorem. Plin. Pressurer, Espreindre et fouler tellement que le jus et la liqueur en sorte.

\

    Exprimere per aures sanguinem. Plin. Faire sortir le sang par les oreilles.

\

    Exprimere per linteum. Plin. Passer une liqueur par un linge ou estamine, Espreindre.

\

    Exprimere. Cic. Arracher, Tirer aucune chose d'aucun par force, ou par importunité, ou par force de harceler.

\

    Exprimere confessionem culpae. Liu. Contraindre de confesser la faulte, Faire confesser par force.

\

    Expressa deditio necessitate. Liu. Contraincte par necessité de se rendre.

\

    Expressi vt conficere tabulas se negaret. Cic. Je luy ay tiré de la bouche.

\

    Exprimere pecuniam ab aliquo. Cic. Exiger et tirer à toutes les peines du monde.

\

    Animam exprimere. Senec. Rendre l'ame, et mourir à grande difficulté.

\

    Gemitus. Lucret. Faire gemir, ou geindre.

\

    Vi lachrymam. Terent. Tirer ou mettre hors par force en frottant l'oeil.

\

    Risum alicui. Plin. iunior. Le faire rire maulgré qu'il en ait.

\

    Metus dicitur voces exprimere. Plin. iunior. Faire parler.

\

    Vocem alicuius exprimere. Caes. Tirer parolle d'aucun, Le faire parler.

\

    Nullam omnino vocem exprimere potuit. Caesar. Il n'en sceut jamais tirer une parolle.

\

    Exprimere tabella alicuius effigiem dicitur pictor. Mart. Contrefaire naifvement, Representer, Faire resembler.

\

    Exprimere et reddere aliquem. Plin. iun. Faire comme luy.

\

    Effigiem. Cic. Tirer au vif.

\

    Exprimere faciem alicuius. Plin. iunior. Tirer au vif.

\

    Exprimere formulas. Cic. Expressae sunt ex vniuscuiusque damno, dolore, incommodo, calamitate, iniuria, publice a Praetore formulae. Le Preteur ha son formulaire des commissions qui se rapportent à toutes matieres qui peuvent advenir, selon qu'un chascun en peult avoir à faire, esquelles il ne fault que adjouster les qualitez des parties.

\

    Expressa imago vitae quotidianae. Cic. Tiree au vif.

\

    Expressa in cera ex annulo imago alicuius. Plau. Empreincte.

\

    Incessum alicuius exprimere. Ouid. Contrefaire, Marcher comme luy.

\

    Exprimere ius literis. Cic. Prendre le patron de droicture, non point sur l'utilité commune, mais par une lettre d'un mot estant en une loy, Prendre à la rigueur de la lettre.

\

    Literas putidius exprimere. Cic. Exprimer, Prononcer.

\

    Mores alicuius oratione exprimere. Cic. Declarer au vray.

\

    Expressa senatusconsulta. Tranquill. Obtenu par force et contraincte.

\

    Sermones alicuius exprimere. Caelius Ciceroni. Contrefaire.

\

    Expressus omnibus verbis sermo. Cic. Raconté au vray.

\

    Exprimere similitudinem. Plin. Contrefaire.

\

    Similitudinem palatii haec domus exprimit. Plin. iunior. Elle resemble.

\

    Verbum verbo exprimere. Cic. Rendre et traduire ou translater mot pour mot.

\

    Exprimere ad verbum de Graecis literis. Cic. Translater de mot à mot.

\

    Exprimere versibus. Cic. Descrire par vers.

\

    Expressa sceleris vestigia. Cic. Apparentes ou manifestes traces de meschanceté.

\

    Vitam patris. Cic. Estre de semblable vie que son pere, Retirer à la maniere de vivre de son pere.

\

    Vt Graeci magis exprimunt. Plin. iunior. Comme les Grecs dient plus proprement.

\

    Exprimere aliquid. Plin. iunior. Dire par expres.

ex-prĭmo, pressi, pressum, 3, v. a. [premo], to press or squeeze out, to force out (class.).

Lit.:

oleum ex malobathro,

Plin. 12, 26, 59, § 129:

sucum expresso semini,

id. 20, 1, 2, § 3:

sucum flore,

id. 21, 19, 74, § 127:

sucum radici,

id. 27, 13, 109, § 136; cf.: vinum palmis, oleum sesamae (dat.), id. 6, 28, 32, § 161:

oleum amygdalis,

id. 13, 1, 2, § 8:

sudorem de corpore,

Lucr. 5, 487:

lacrimulam oculos terendo,

Ter. Eun. 1, 1, 23:

si nubium conflictu ardor expressus se emiserit, id esse fulmen,

Cic. Div. 2, 19, 44:

liquorem per densa foramina (cribri),

Ov. M. 12, 438; cf.:

aquam in altum,

Plin. 31, 3, 23, § 39:

aquam in altitudinem,

Vitr. 8, 7:

quantum has (turres) quotidianus agger expresserat,

had carried up, raised, Caes. B. G. 7, 22, 4 Oud.:

pecuniam alicui,

Suet. Oth. 5; id. Vesp. 4.—

Transf.

With an object denoting that out of which something is pressed or squeezed, to press, squeeze, wring:

spongiam ex oleo vel aceto,

Cels. 5, 24 med.:

lanam ex vino vel aceto,

Plin. 29, 2, 9, § 31; cf.:

Venus madidas exprimit imbre comas,

Ov. A. A. 3, 224:

spongiae expressae inter duas tabulas,

Plin. 31, 11, 47, § 128:

oleam,

id. 12, 27, 60, § 130:

folia rosae,

id. 21, 18, 73, § 122:

tuberculum,

id. 11, 11, 12, § 29.—

To form by pressure, to represent, form, model, portray, express (mostly poet. and in postAug. prose;

freq. in the elder Pliny): (faber) et ungues exprimet et molles imitabitur aere capillos,

Hor. A. P. 33; cf.:

alicujus furorem... verecundiae ruborem,

Plin. 34, 14, 40, § 140:

expressa in cera ex anulo imago,

Plaut. Ps. 1, 1, 54:

imaginem hominis gypso e facie ipsa,

Plin. 35, 12, 44, § 153; cf.:

effigiem de signis,

id. ib.:

optime Herculem Delphis et Alexandrum, etc.,

id. 34, 8, 19, § 66 et saep.:

vestis stricta et singulos artus exprimens,

exhibiting, showing, Tac. G. 17:

pulcher aspectu sit athleta, cujus lacertos exercitatio expressit,

has well developed, made muscular, Quint. 8, 3, 10.

Trop.

To squeeze or wring out, to extort, wrest, elicit: lex, quam ex natura ipsa arripuimus, hausimus, expressimus, qs. pressed out, Cic. Mil. 4, 10:

utilitas expressit nomina rerum,

has imposed, Lucr. 5, 1029: cf.:

cum ab iis saepius quaereret, neque ullam omnino vocem exprimere posset,

Caes. B. G. 1, 32, 3:

expressa est Romanis necessitas obsides dandi,

Liv. 2, 13, 4:

confessionem concessi maris hosti,

id. 37, 31, 5:

confessionem cruciatu,

Suet. Galb. 10:

deditionem ultimā necessitate,

Liv. 8, 2, 6:

pecunia vi expressa et coacta,

Cic. Verr. 2, 2, 69, § 165:

tu si tuis blanditiis a Sicyoniis nummulorum aliquid expresseris,

Cic. Att. 1, 19, 9:

risum magis quam gemitum,

Plin. Ep. 4, 7, 7 et saep.—With ut:

expressi, ut conficere se tabulas negaret,

have constrained, Cic. Verr. 2, 3, 47, § 112:

expressit, ut polliceretur,

Curt. 6, 7. —

Transf. (acc. to I. B. 2.), to imitate, copy, represent, to portray, describe, express, esp. in words (cf. reddo):

cum magnitudine animi tum liberalitate vitam patris et consuetudinem expresserit,

i. e. imitated, Cic. Rab. Post. 2, 4:

lex expressa ad naturam,

id. Leg. 2, 5, 13:

vitia imitatione ex aliquo expressa,

id. de Or. 3, 12, 47:

rem ante oculos ponit, cum exprimit omnia perspicue, ut res prope dicam manu tentari possit,

Auct. Her. 4, 40, 62; cf. id. ib. §

63: hanc speciem Pasiteles caelavit argento et noster expressit Archias versibus,

Cic. Div. 1, 36, 79:

mores alicujus oratione,

id. de Or. 2, 43, 184:

multas nobis imagines fortissimorum virorum expressas scriptores Graeci et Latini reliquerunt,

id. Arch. 6, 14; cf. id. ib. 12, 30:

in Platonis libris omnibus fere Socrates exprimitur,

id. de Or. 3, 4, 15: Mithridaticum bellum magnum atque difficile totum ab hoc expressum est, depicted to the life, id. Arch. 9, 21; cf.:

ut Euryalum exprimat infans,

may resemble, Juv. 6, 81.—With rel.-clause as object:

diligenter, quae vis subjecta sit vocibus,

id. Fin. 2, 2, 6:

exprimere non possum, quanto sim gaudio affectus,

tell, express, Plin. Ep. 5, 15, 2; Vell. 2, 124, 1:

verbis exprimere quid quis sentiat,

Plin. Ep. 5, 16, 7:

quod exprimere dicendo sensa possumus,

Cic. de Or. 1, 8, 32:

mores in scriptis exprimere,

Suet. Vit. Ter. 4.—Of translating into another language, to render, translate:

si modo id exprimere Latine potuero,

Cic. Rep. 1, 43; cf. id. ib. 1, 44: katalêpsin, verbum e verbo exprimentes comprehensionem dicemus, id. Ac. 2, 10, 31:

nec tamen exprimi verbum e verbo necesse erit,

id. Fin. 3, 4, 15; cf.:

verbum de verbo expressum extulit,

Ter. Ad. prol. 11:

fabellae Latinae ad verbum de Graecis expressae,

Cic. Fin. 1, 2, 4; Plin. Ep. 4, 18, 1.—Of words, to pronounce, utter:

nolo exprimi litteras putidius nolo obscurari neglegentius,

with affected distinctness, Cic. de Or. 3, 11, 41:

verba,

Quint. 1, 2, 6; 9, 4, 10; 40 al.—Rarely of a personal object:

oratorem imitando effingere atque exprimere,

Cic. de Or. 2, 22, 90:

moderatorem rei publicae nostris libris diligenter expressimus,

id. Att. 8, 11, 1.—Hence, expressus, a, um, P. a., clearly exhibited, prominent, distinct, visible, manifest, clear, plain, express (syn. solidus, opp. adumbratus).

Lit.:

species deorum, quae nihil concreti habeat, nihil solidi, nihil expressi, nihil eminentis,

Cic. N. D. 1, 27, 75; cf.:

litterae lituraeque omnes assimulatae, expressae,

id. Verr. 2, 2, 77, § 189:

corpora lacertis expressa,

powerful, muscular, Quint. 8 praef. §

19: protinus omnibus membris, expressus infans,

fully formed, id. 2, 4, 6.—

Trop.

In gen.:

habuit Catilina permulta maximarum non expressa signa, sed adumbrata virtutum,

Cic. Cael. 5, 12; cf.:

est gloria solida quaedam res et expressa, non adumbrata,

id. Tusc. 3, 2, 3 (v. Madv. ad Cic. Fin. 5, 22, 62, p. 723 sq.):

indicia solida et expressa,

id. Planc. 12; cf.:

veri juris germanaeque justitiae solida et expressa effigies,

id. Off. 3, 17, 69:

expressa sceleris vestigia,

id. Rosc. Am. 22, 62:

expressiora et illustriora,

id. Fam. 1, 7, 9; cf. Plin. Ep. 5, 15, 3; and:

quid expressius atque signatius in hanc causam?

Tert. Res. Carn. 3.—

Expressa carmina Battiadae, translated, Cat. 65, 16.—Of distinct pronunciation:

vitia oris emendet, ut expressa sint verba, ut suis quaeque litterae sonis enuntientur,

Quint. 1, 11, 4:

expressior sermo,

id. 1, 1, 37:

expressior loquacitas generi picarum est,

Plin. 10, 42, 59, § 118. —In a bad sense, of a too emphatic, affected pronunciation: sonus erat dulcis: litterae neque expressae neque oppressae, ne aut obscurum esset aut putidum, Cic Off. 1, 37, 133.—Hence, adv.: expressē.

Lit., with pressure, strongly:

artus expressius fricare,

Scrib. Comp. 198.—

Trop., expressly, distinctly, clearly:

conscripta exempla,

Auct. Her. 4, 7, 10:

quod ipsum expressius Hesiodus hoc versu significavit,

Col. 11, 1, 29.—Of pronunciation, distinctly:

ut ea (R littera) a nullo expressius efferretur,

Val. Max. 8, 7, 1 ext.

ex-primo, pressī, pressum, ere (ex u. premo), I) heraus-, ausdrücken, A) eig.: 1) im allg.: a) drückend heraus-, auspressen, inde quod exprimimus, Lucr.: oleum amygdalis, Plin.: sucum e semine, Plin., ex sesama, Curt.: lacrimulam oculos terendo, Ter.: sucina solis radiis expressa, Tac. – b) heraustreiben = hervortreten machen od. lassen, cuius lacertos exercitatio expressit, dessen Armmuskeln häufige Übung herausgetrieben hat, Quint. 8, 3, 10: vestis exprimens singulos artus, deutlich hervortreten (sehen) lassend, Tac. Germ. 17. – c) nach außen heraus-, hervorpressen, hervorstoßen, α) übh.: corporis pondere conisa tenuem iam spiritum expressit, Tac. ann. 15, 57. – β) beim Sprechen der Buchstaben, Worte usw. herauspressen, kräftig hervorstoßen, deutlich aussprechen, artikulieren, expr. litteras putidius (Ggstz. obscurare neglegentius), Cic.: expr. verba ore libero, Quint.: quamquam (soni) verba non exprimunt, Quint.: septimo anno (lingua) sermonem exprimit, Quint. – 2) prägn., ausdrücken (= durch Drücken leeren), spongiam, Cels.: nasum, schneuzen, Mart.: tuberculum, Plin. – B) übtr., erpressen, erzwingen, abzwingen, abnötigen, nummulorum aliquid ab alqo blanditiis, Cic.: pecuniam alci, Suet.: vocem, Caes.: laetitiam, Auct. b. Alex.: risum, Plin. ep.: confessionem alci, Liv., Sen. u.a.: coronam,

————

Nep.: tantum ab alqo, quantum concupierat, Sen. rhet. – cur tu in iudicio exprimis (willst du erzwingen), quod non fit in campo? (Cic.: expressi, ut negaret, habe es erzwungen, Cic. – II) bildend naturgetreu ausdrücken = abbilden, A) eig.: concubitus varios Venerisque figuras (v. einem Bilde), Ov.: bes. plastisch, expressa imago in cera, Plaut.: simulacra ex auro, Curt.: expressi vultus per aënea signa, Hor.: arma casus tuos expressa, auf denen abgebildet sind, Val. Flacc.: ebenso ara casus suos in marmore expressa, Tac. – B) übtr.: 1) durch Worte ausdrücken, a) anschaulich machen, anschaulich beschreiben, - schildern, genau darlegen, mores alcis oratione, Cic.: aeque efficaciter odium fraternum hāc sententiā, Sen. rhetre expr. atque effingere verbis corporis cuiuspia.: formam, Cornif. rhet.: quibus ego gaudium meum verbis exprimere possim, Fronto: expr. intimm sensus civitatis, Cic.: dicendo sensa exprimeos posse, Cic.: m. folg. indir. Fragesatz, qui crebro dicat diligenter oportere exprimi, quae vis subiecta sit vocibus, Cic.: exprimere non possum, quanto sim gaudio affectus, Plin. ep.: pugnantibus spectantibusque quam fuerit eventus exitiabilis, vix verbis exprimi potest, Vell. – m. folg. Acc. u. Infin., Cic. Acad. 2, 77. – hanc nos sententiam secuti his ipsis verbis in Consolatione expressimus m. folg. dir. Rede, Cic. Tusc. 1, 65. – b) ausdrücken = nachbilden, übersetzen, alqd

————

Latine, Cic.: verb. alqd aemulari Latine et exprimere, Plin. ep.: verbum e verbo, Cic., od. de verbo, Ter.: ad verbum de Graecis, Cic. – c) ausdrücken, deutlich bestimmen, haec verba non satis exprimunt fideicommissum, ICt. – 2) im Benehmen usw. nachahmen, incessum alcis, Sen.: solitos incessus voltumque sonumque loquendi, Ov.: libidines, quas saltando exprimunt, Lact.: oratorem imitando effingere atque expr., Cic.: alcis vitam et consuetudinem, Cic.: vitia imitatione ex aliquo expressa, Cic. – III) empordrücken, - treiben, quae nervo tormentisve in altum exprimuntur, Sen.: aquam in altum, Plin., od. in altitudinem summi clivi, Vitr. – v. Lebl., si vertices isti terrena ex humili in altum exprimere possent, Sen.: quantum has (turres) cotidianus agger expresserat, der t. Erdaufwurf in die Höhe geschoben od. erhoben hatte, Caes.

signum, i, n. [perh. Sanscr. sag-, to cling to, adhere; cf. sigilla].

In gen., a mark, token, sign, indication (very frequent in all styles and periods; cf.

insigne): meo patri torulus inerit aureus Sub petaso: id signum Amphitruoni non erit,

Plaut. Am. prol. 145 sq.:

ut eam (nutricem) adducam et signa ostendam haec, i. e. crepundia,

Ter. Eun. 4, 7, 38; 5, 3, 5:

ut fures earum rerum, quas ceperunt, signa commutant, etc.,

Cic. Fin. 5, 25, 74; so (with notae) id. de Or. 2, 41, 174; id. Lael. 17, 62; cf.:

omne probabile aut signum est aut credibile... Signum est, quod sub sensum aliquem cadit et quiddam significat, quod ex ipso profectum videtur, etc.,

id. Inv. 1, 30, 47 sq.:

aut pecori signum aut numeros inpressit acervis,

Verg. G. 1, 263; cf.:

servitii signum cervice gerens,

Ov. M. 3, 16:

jaculo mihi vulnera fecit.—Signa vides: apparet adhuc vetus ecce cicatrix,

Ov. M. 12, 444:

metam Constituit signum nautis pater, unde reverti Scirent, etc.,

Verg. A. 5, 130:

scutum signi gratia positum,

Quint. 6, 3, 38:

signa pedum,

tracks, prints, Ov. M. 4, 543;

and simply signa,

Verg. A. 8, 212 al.:

oculis mihi signum dedit, Ne se appellarem,

Plaut. Mil. 2, 1, 45:

dare,

Ter. Eun. 4, 7, 11:

dicere deos gallis signum dedisse cantandi,

Cic. Div. 2, 26, 57 al.:

signa esse ad salutem,

Ter. And. 3, 2, 2:

animi pudentis signum,

id. Heaut. 1, 1, 68:

color pudoris signum,

id. And. 5, 3, 7:

signa doloris ostendere,

Cic. de Or. 2, 45, 190:

mortis dare,

Lucr. 6, 1182:

timoris mittere,

to exhibit, display, Caes. B. C. 1, 71 et saep.—With obj.-clause:

magnum hoc quoque signum est, dominam esse extra noxiam,

Ter. Heaut. 2, 3, 57; Nep. Att. 17, 2.—In predic. gen. with neutr. pron.: hoc est signi;

ubi primum poterit, se illinc subducet,

Ter. Eun. 4, 1, 14:

id erit signi me invitum facere, quod, etc.,

Cic. Rosc. Am. 30, 83; Auct. Her. 4, 5, 8; Cato, R. R. 38, 4; 88, 2:

nil tamen est signi,

Lucr. 5, 918; cf.:

quid signi?

Cic. Cael. 16, 38, 2.— Hence, a surname, epithet (rare):

huic signum exercitus apposuit,

Vop. Am. 6; cf. Capitol. Gord. 4.—

In partic.

In milit. lang.

The distinctive sign of a division of an army.

A military standard, ensign, banner (including the aquila):

signifero interfecto, signo amisso,

Caes. B. G. 2, 25:

ut neque signiferi viam, nec signa milites cernerent,

Liv. 33, 7:

Hasdrubal ut procul signa legionum fulgentia vidit,

id. 28, 14; 22, 21; Col. 9, 9, 4:

inter signa militaria,

Hor. Epod. 9, 15:

cum unius signi militibus pergit ire,

Liv. 33, 1:

signa militaria ex proelio relata,

Caes. B. C. 3, 99; so,

militaria,

id. B. G. 7, 2; Plin. 33, 33, 19, § 58.—

Hence the expressions: signa sequi,

to follow the standards, to march in military order, Sall. J. 80, 2; Liv. 24, 48, 11:

signa subsequi,

to keep in order of battle, Caes. B. G. 4, 26:

signa observare,

Sall. J. 51, 1:

signa servare,

Liv. 8, 34, 10; Veg. Mil. 1, 9:

ab signis discedere,

to desert the standards, leave the ranks, Caes. B. G. 5, 16; 5, 33 fin.; id. B. C. 1, 44; Liv. 25, 20 al.; cf.:

ab ordinibus signisque discedere,

Front. Strat. 1, 5, 3:

signa relinquere,

to desert, Sall. C. 9, 4; Liv. 5, 6 al.:

signa deserere,

Liv. 8, 34, 9: signa ferre, i. e. to break up the camp, Caes. B. G. 1, 39 fin.; 1, 40; Liv. 2, 49, 3; 10, 5 al.;

for which: movere signa,

id. 1, 14, 9; 27, 2, 12; Verg. G. 3, 236; and:

tollere,

Vell. 2, 61, 2; Auct. B. Alex. 57, 1;

but: ferte signa in hostem,

attack, Liv. 9, 23, 13:

signa constituere,

to halt, Caes. B. G. 7, 47; cf.:

infestis contra hostes signis constiterunt,

id. ib. 7, 51:

signa proferre,

to advance, Liv. 4, 32, 10: signa convertere, to wheel, turn, or face about, Caes. B. G. 1, 25 fin.; 2, 26: Liv. 8, 11; 2, 14; 4, 29; for which, [p. 1698] vertere signa, id. 9, 35:

signa inferre (in aliquem),

to advance to the attack, make an assault, Caes. B. G. 1, 25 fin.; 2, 26; 7, 67; id. B. C. 2, 42; Cic. Phil. 5, 8, 23; Sall. J. 56, 5; Liv. 2, 53; 9, 27; 44, 12 al; cf.:

signa conferre cum aliquo,

to engage with, engage in close fight, Cic. Att. 7, 5, 5; id. Pis. 21, 49;

and cf.: collatis signis pugnare, superare aliquem, etc.,

Plaut. Cas. 2, 5, 44; Liv. 1, 33; 2, 50; Cic. Imp. Pomp. 23, 66; but conferre signa also means simply to bring the standards together (to one place), Caes. B. G. 7, 2; 2, 25; Liv. 37, 21:

signa in laevum cornu confert,

concentrates his troops, id. 7, 15, 4:

signa transferre,

to desert, Caes. B. C. 1, 24: signa convellere, to take up the standards, which had been fixed in the ground, Liv. 3, 7, 3; 3, 54, 10; 5, 37, 4; so,

vellere signa,

id. 3, 50, 11; Verg. G. 4, 108:

revellere signa,

Luc. 7, 77; cf.:

signa figere,

to encamp, Amm. 27, 10, 9:

defigere signa,

Sil. 8, 625:

sub signis ducere legiones, ire, esse, etc.,

together, in order, in rank and file, Plaut. Ps. 2, 4, 71 (with ordine); Cic. Att. 16, 8, 2; Liv. 3, 51; Tac. H. 2, 14:

signa hostium turbare,

to throw into disorder, Liv. 9, 73:

ante signa,

before the army, id. 5, 18; 6, 7; 7, 16:

post signa,

id. 2, 49.—

Transf., in gen.:

infestis prope signis inferuntur Galli in Fonteium,

Cic. Font. 20, 44 (16, 34).—

Esp., the standard or ensign of single cohorts and maniples (opp. aquila, the standard of the entire legion):

cum fasces, cum tubas, cum signa militaria, cum aquilam illam argenteam... scirem esse praemissam,

Cic. Cat. 2, 6, 13; Galb. ap. Cic. Fam. 10, 30, 5; Suet. Calig. 14 fin. Oud.; Tac. A. 1, 18; id. H. 2, 29 fin.; Plin. 13, 3, 4, § 23; Luc. 1, 6; 1, 224 al. (cf. aquila, 2.):

manipulos exercitus minimas manus quae unum sequuntur signum,

Varr. L. L. 5, § 88 Müll.—

Meton., a cohort, a maniple:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio artius collocat,

Sall. C. 59, 2; Liv. 8, 9; 25, 23 fin.; 33, 1; 27, 14; 28, 14; Auct. B. Hisp. 18, 3.—

A sign, signal; a watchword, password, given by a wind-instrument, by the tessera, or otherwise:

signum tubā dare,

Caes. B. G. 2, 20; 7, 81:

proelii committendi dare,

id. ib. 2, 21:

recipiendi dare,

id. ib. 7, 52:

receptui dare,

Liv. 4, 31; 26, 45; 3, 22; cf. Cic. Rep. 1, 2, 3:

signum dare ut, etc.,

Liv. 2, 20; 4, 39:

proelii exposcere,

Caes. B. G. 7, 19:

concinere,

id. B. C. 3, 92 fin.; Liv. 30, 5; cf. Tac. A. 1, 68:

canere,

Sall. C. 59, 1; id. J. 99, 1; Liv. 1, 1; 4, 31; 27, 47; Cic. Rep. 1, 3, 3 al. (v. cano).—For the chariot race:

signum mittendis quadrigis dare,

Liv. 8, 40, 3: signum mittere, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107: signo Felicitatis dato, the word, watchword, Felicitas, Auct. B. Afr. 83:

signum petere,

Suet. Calig. 56; id. Claud. 42; id. Ner. 9; cf.:

it bello tessera signum,

Verg. A. 7, 637.— Transf.:

tu illam (virtutem) jubes signum petere,

i. e. to be in subjection, Sen. Ben. 4, 2, 2.—

A sign or token of any thing to come; a prognostic, symptom (cf.:

portentum, indicium): ipse et equus ejus repente concidit: nec eam rem habuit religioni, objecto signo, ut peritis videbatur, ne committeret proelium,

Cic. Div. 1, 35, 77:

medici signa quaedam habent ex venis et ex spiritu aegroti,

id. ib. 2, 70, 145; cf. Verg. G. 3, 440; 3, 503; 4, 253; Cels. 2, 3:

prospera signa dare,

Ov. H. 18 (19), 152.—

An image, as a work of art; a figure, statue, picture, etc. (syn.: effigies, imago, simulacrum);

inerant (classi) signa expressa, Titani quomodo, etc.,

Naev. 2, 13: statuas deorum, exempla earum facierum, s gna domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. p. 782 P.:

signum pictum in pariete,

Plaut. Merc. 2, 2, 44:

signum in fano,

id. Rud. 2, 7, 2:

aëna signa,

Lucr. 1, 318:

ante signum Jovis Statoris concidit,

Cic. Div. 1, 35, 77:

signum aeneum, marmoreum, eburneum,

id. Verr. 2, 4, 1, § 1; cf. id. Off. 1, 41, 147; Hor. Ep. 2, 1, 248:

cratera impressum signis,

Verg. A. 5, 536; 5, 267; 9, 263:

(vestis) auro signisque ingentibus apta,

Lucr. 5, 1428:

ex ornatis aedibus per aulaea et signa,

Sall. H. 2, 23, 2 Dietsch:

pallam signis auroque rigentem,

Verg. A. 1, 648:

e Pario formatum marmore signum,

Ov. M. 3, 419; cf. id. ib. 5, 183;

12, 398: statuas, signa, picturas commendet,

Plin. Ep. 1, 20, 5.—

An image or device on a seal-ring; a seal, signet: ostendi tabellas Lentulo, et quaesivi, cognosceretne signum. Annuit. Est vero, inquam, notum signum, imago avi tui, etc., Cic. Cat. 3, 5, 10:

(patera) in cistulā obsignata signo est,

Plaut. Am. 1, 1, 265; cf. Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:

tabulae maximae signis hominum nobilium consignantur,

id. Quint. 6, 25:

imprimat his signa tabellis,

Hor. S. 2, 6, 38:

litterae integris signis praetoribus traduntur,

Cic. Cat. 3, 3, 6; Sall. C. 47, 3:

signo laeso non insanire lagenae,

Hor. Ep. 2, 2, 134:

volumen sub signo habere,

to have under seal, Cic. Att. 9, 10, 4; cf.:

sub signo claustrisque rei publicae positum vectigal,

id. Agr. 1, 7, 21:

nec pacta conventaque inpressis signis custodirentur,

Sen. Ben. 3, 15, 1:

cum sol duodena peregit signa,

Ov. M. 13, 618.—

A sign in the heavens, a constellation (cf. sidus):

caeli subter labentia signa,

Lucr. 1, 2:

loca caelio Omnia, dispositis signis ornata,

id. 5, 695:

signorum ortus et obitus,

Cic. Inv. 1, 34, 59:

signis omnibus ad idem principium stellisque revocatis,

id. Rep. 6, 22, 24:

in signo leonis,

id. Div. 1, 53, 121:

signorum obitus speculari et ortus,

Verg. G. 1, 257; id. A. 7, 138:

signum pluviale Capellae,

Ov. F. 5, 113:

ponemusque suos ad vaga signa dies,

id. ib. 1, 310:

nox caelo diffundere signa parabat,

Hor. S. 1, 5, 10; cf. id. C. 2, 8, 11.—

Miraculous works (eccl. Lat.), Vulg. Dan. 3, 99; id. Matt. 24, 24; id. Joan. 2, 11 et saep.

tam, adv. [orig. acc. fem. of the demonstrative root ta-; cf.: tum, tamen], correlative of quam, so, so much, as.

As comparative adverb, demonstrative with correlative quam, introducing comparative clauses of like intensity.

As adjunct of adjectives or participles the intensity of which is expressed by a comparative clause, tam... quam = as... as; negatively, non (neque, nihil, etc.) tam... quam = not so... as.

In comparison between two adjj.:

tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,

a tyrant may be as mild as a king may be harsh, Cic. Rep. 1, 33, 50 (B. and K. bracket rex):

non tam solido quam splendido nomine,

id. Fin. 1, 18, 61:

tam culpae hostium justus existimator quam gloriosus victor,

Val. Max. 3, 8, 1:

adjuro, tam me tibi vera referre Quam veri majora fide,

things as true as they are beyond belief, Ov. M. 3, 659:

quorum vires quam repentinae tam breves,

Sen. Q. N. 6, 7, 2.—Negatively:

non enim tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire,

Cic. Brut. 37, 140:

ut illa... non tam mirabilia sunt, quam conjecta belle,

id. Div. 2, 31, 66; 2, 36, 76: nec tam Turpe fuit vinci [p. 1836] quam contendisse decorum est, Ov. M. 9, 5. —Tam preceded by comp. clause:

maximeque eam pestilentiam insignem mors quam matura tam acerba M. Furi fecit,

Liv. 7, 1, 8:

quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore,

id. 21, 43, 11:

donec quam felices seditiones, tam honorati seditionum auctores essent,

id. 4, 2, 4. —

In a comparison between degrees of intensity, etc., of the same adjective.

As in relative clauses, the adjective repeated (so esp. in Plaut.;

not repeated in English): tam liquidus est quam liquida tempestas esse solet,

as serene as the weather is wont to be, Plaut. Most. 3, 2, 64:

quam placida'st aqua,

id. ib. 3, 2, 165:

tam frictum ego illum reddam quam frictum est cicer,

id. Bacch. 4, 4, 7.—Negatively:

nemo orator tam multa scripsit quam multa sunt nostra,

Cic. Or. 30, 168:

tametsi non tam multum in istis rebus intellego quam multa vidi,

id. Verr. 2, 4, 43, § 94.—

The adjective not repeated.

The terms of comparison being nouns or pronouns:

tam ego fui ante liber quam gnatus tuus ( = quam liber gnatus tuus est),

Plaut. Capt. 2, 2, 60:

fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium,

id. Bacch. 3, 3, 30:

tam mihi mea vita quam tua Tibi cara est,

id. Cas. 3, 6, 43:

ni illam mihi tam tranquillam facis quam mare est,

id. Poen. 1, 2, 145:

tam crebri ad terram decidebant quam pira,

id. ib. 2, 38:

tam excoctam reddam atque atram quam carbo'st,

Ter. Ad. 5, 3, 63:

quom fervit maxume, tam placidum (eum) quam ovem reddo,

id. ib. 4, 1, 18:

tam sum misericors quam vos, tam mitis quam qui lenissimus,

Cic. Sull. 31, 87:

tam gratum mihi id erit quam quod gratissimum,

id. Fam. 13, 3:

nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt quam eorum qui genus ac fortunam suam animis non aequant,

Liv. 45, 22:

nihil est tam violentum quam magna vis aquae,

Sen. Q. N. 3, 30, 6:

(cum sit) tam aurum et argentum quam aes Corinthium ( = cum aurum et argentum tam sit Corinthium quam aes),

Quint. 8, 2, 8:

(ira) tam inutilis animi minister est quam miles qui signum receptui neglegit,

Sen. Ira, 1, 9, 2.—

Negatively: neque opes nostrae tam sunt validae quam tuae,

Plaut. Cist. 2, 1, 20:

nihil esse tam detestabile tamque pestiferum quam voluptatem,

Cic. Sen. 12, 41:

neque tam condenso corpore nubes esse queunt quam sunt lapides, neque autem tam tenues quam nebulae,

Lucr. 6, 101.—Virtually negative:

quod enim tam infidum mare quam blanditiae principum? ( = nullum tam infidum mare, etc.),

Plin. Pan. 66. — With comp. pregn. (very rare): istam dextram non tam in bellis et proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc., Cic. Deiot. 3, 8:

vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non tam fructu jucundius est, quam ultione,

Liv. 28, 39, 13. —

With quam in subst.-clause:

quicquid mali hic Pisistratus non fecerit, tam gratum est quam si alium facere prohibuerit,

Cic. Att. 8, 16, 2.—Negatively:

juris interpretatio, quae non tam mihi molesta sit propter laborem quam quod dicendi cogitationem auferat,

Cic. Leg. 1, 4, 12. —

Virtually negative: quid autem tam exiguum quam est munus hoc eorum qui consuluntur?

Cic. Leg. 1, 4, 14.—

With quam in adverb.-clause:

cupam facito tam crassam quam modioli postulant,

Cato, R. R. 21, 1:

si era mea sciat tam socordem esse quam sum,

Plaut. Cist. 4, 2, 5:

tua est imago: tam consimili'st quam potest,

id. Men. 5, 9, 4:

sororem tam similem quam lacte lacti est,

id. Mil. 2, 2, 87.—

Tam with advv.: tam... quam = as ( so)... as; negatively = not so... as.

Comparing an adv. with another adv. or adverb. clause: satin' istuc mihi exquisitum est...? Ar. Tam satis quam numquam hoc invenies secus, with as full certainty as that you will never find this otherwise, Plaut. Capt. 3, 4, 106.—Virtually negative:

quis umquam obeundi negotii studio tam brevi tempore tot loca adire potuit, quam celeriter Cn. Pompejo duce tanti belli impetus navigavit?

Cic. Imp. Pomp. 12, 34. —After quam:

nam dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus, tam constanter repulit,

Vell. 2, 89, 5 (the repetition of the adverb is especially frequent in tam diu... quam diu; v. tamdiu).—

The adverb understood after quam: sed tu novisti fidicinam? Tr. Tam facile quam me (quam facile me novi), Plaut. Ep. 3, 4, 72:

tam facile vinces quam pirum volpes comest,

id. Most. 3, 1, 26:

tam hercle certe quam ego ted, ac tu me vides,

id. Merc. 1, 2, 77:

tam audacter (ibis intro) quam domum ad te,

id. Truc. 1, 2, 109:

tam facile quam tu arbitraris,

Cic. Div. 1, 6, 10:

tam cito evertetur quam navis, etc.,

id. Rep. 1, 34, 51:

nihil tam cito redditur quam a speculo imago,

Sen. Q. N. 1, 4, 2. —

Negatively: (ira) quia non tam cito in alium quam vult erumpit,

Sen. Ira, 1, 19, 4.—Virtually negative (very freq.):

quasi vero quidquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,

Cic. Div. 2, 39, 81. — With sup. adv.: quam potes tam verba confer maxime ad compendium = as much as you can (hence the idiomatic expression: quam maxime = as much as possible), Plaut. Mil. 3, 1, 184. —

With verbs: tam... quam = as much... as, as well... as; negatively: non tam... quam, not so much... as.

One verb compared with another:

nam quod edit tam duim quam perduim,

for what he can eat I would give as much as lose, Plaut. Aul. 4, 6, 6:

vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere,

Cic. Att. 13, 20, 4:

utinam tam non pigeat ista facere quam non displicebit,

Quint. 2, 5, 17:

Tyrus et ipsa tam movetur quam diluitur,

Sen. Q. N. 6, 26, 5.—Negatively:

fit quoque enim interdum ut non tam concurrere nubes frontibus adversis possint quam de latere ire,

Lucr. 6, 115.—

The same verb repeated or understood after quam; the compared terms being,

Nouns or pronouns: tam mihi quam illi libertatem hostilis eripuit manus;

tam ille apud nos servit quam ego hic apud te servio,

Plaut. Capt. 2, 2, 61:

tam hic scit me habere (pecuniam) quam egomet (i. e. scio),

id. Aul. 3, 6, 12:

quam tu filium tuum, tam me pater me meus desiderat,

id. Capt. 2, 2, 6:

tam huic loqui licere oportet quam isti,

id. Cas. 2, 6, 58:

tam tibi istuc credo quam mihi,

id. Ep. 1, 2, 25:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia,

Cic. Ac. 2, 44, 137:

tam moveor quam tu, Luculle,

id. ib. 2, 46, 141:

tamque id... tuendum conservandumque nobis est quam illud, etc.,

id. Off. 3, 4, 17: amurcam periti agricolae tam in doliis condunt quam oleum aut vinum ( as well as), Varr. R. R. 1, 61:

tam natura putarem vitam hominis sustentari quam vitis, quam arboris,

Cic. Tusc. 1, 24, 56:

sicut pueris, qui tam parentibus amissis flebunt quam nucibus,

Sen. Ira. 1, 12, 4:

meliorque tam sibi quam aliis faciendus (est),

id. ib. 1, 15, 1:

tam solstitium quam aequinoctium suos dies rettulit (i. e. solstitium tam rettulit dies quam rettulit aequinoctium),

id. Q. N. 3, 16, 3:

quoniam orationis tam ornatus quam perspicuitas aut in singulis verbis est aut in pluribus positus (i. e. ornatus tam positus est quam perspicuitas),

Quint. 8, 3, 15. — This construction passes into mere co - ordination: tam vera quam falsa cernimus, as well... as, almost = both... and, Cic. Ac. 2, 34, 111: repentina res, quia quam causam nullam tam ne fidem quidem habebat ( = ut causam nullam, sic ne fidem quidem; cf.

sic),

Liv. 8, 27, 10; so Sall. J. 31, 16; id. H. 1, 41, 24 Dietsch; cf. Liv. 33, 17, 9; Sen. Q. N. 4, 13, 4. —

Negatively: non tam meapte causa Laetor quam illius,

Ter. Heaut. 4, 3, 8:

nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem... quam meditatio condicionis humanae,

Cic. Tusc. 3, 16, 34:

quae compararat non tam suae delectationis causa quam ad invitationes adventusque nostrorum hominum,

id. Verr. 2, 2, 34, § 83:

cujus me facti paenituit non tam propter periculum meum quam propter vitia multa quae,

id. Fam. 7, 3, 2:

qua nulla in re tam utor quam in hac civili et publica,

id. Att. 2, 17, 2:

neque eos tam istius hominis perditi subita laetitia quam hominis amplissimi nova gratulatio movebat,

id. Verr. 1, 8, 21:

Iliensibus Rhoeteum addiderunt, non tam ob recentia ulla merita quam originum memoria,

Liv. 38, 39, 10.—

Object-inff.:

qualis est istorum oratio qui omnia non tam esse quam videri volunt,

Cic. Ac. 2, 14, 44:

quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit,

id. Tusc. 1, 7, 13:

virtute ipsa non tam multi praediti esse quam videri volunt,

id. Lael. 26, 98.—

Subject-inff. or dependent clauses:

ego illud argentum tam paratum filio Scio esse, quam me hunc scipionem contui ( = tam scio, argentum paratum esse, quam scio me, etc.),

Plaut. As. 1, 1, 109:

Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere,

Ter. Eun. 4, 4, 51:

tam teneor dono quam si dimittar onustus,

Hor. Ep. 1, 7, 18:

Acrisium Tam violasse deum quam non agnosse nepotem Paenitet,

Ov. M. 4, 613:

tam perdis operam cum illi irasceris, quam cum illum alteri precaris iratum,

Sen. Ira, 2, 30, 2.—Negatively (so most freq.):

nihil est quod tam deceat quam in omni re gerenda servare constantiam,

Cic. Off. 1, 34, 125:

eundum igitur est, nec tam ut belli quam ut fugae socii simus,

id. Att. 9, 2, a, 3:

nec tam quaerendum est, dolor malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum,

id. Tusc. 2, 12, 28:

non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim,

id. Or. 2, 72, 295:

cum ego te non tam vitandi laboris mei causa quam quia tua id interesse arbitrarer, hortatus essem,

id. Top. 1, 2:

auxilia convenerant non tam Vejentium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat, etc.,

Liv. 2, 44, 7:

Boji defecerunt, nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod, etc.,

id. 21, 25, 2. — So with causal clauses, Cic. Div. in Caecil. 7, 24; id. Or. 3, 30, 119; id. Sest. 64, 135; Liv. 8, 19, 3. —

With quam in adverb.-clause:

tam confido quam poti'st,

Plaut. Stich. 3, 2, 1; and in Cicero's epistolary style, tam esse with predicative force (like ita esse, sic esse;

v. sic): atque ego haec tam esse quam audio non puto ( = tam male esse),

Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9.—

Tam with a neg. is sometimes followed by sed with an independent clause, instead of a comp. clause:

quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur,

Cic. Fin. 1, 1, 1 Madv. ad loc.; cf.:

quae (suaviloquentia) quidem non tam est in plerisque... sed est ea laus eloquentiae certe maxima,

id. Brut. 15, 58.—

With esse and predic. noun:

tam ea est quam poti'st nostra erilis concubina,

Plaut. Mil. 2, 5, 47:

equidem tam sum servos quam tu,

id. Capt. 3, 4, 11:

tam ego homo sum quam tu,

id. As. 2, 4, 83:

nam id nobis tam flagitium'st quam illa Non facere,

Ter. Ad. 3, 3, 68:

tam es tu judex quam ego senator,

Cic. Rab. Post. 7, 17:

tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,

id. Fam. 5, 2, 6.—With prep. and its case as predicate:

tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber quando pluit,

Plaut. Capt. 2, 2, 86:

qui non defendit, nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio quam si parentes, etc., deserat,

Cic. Off. 1, 7, 23. —

Negatively: nihil est tam contra naturam quam turpitudo,

Cic. Off. 3, 8, 35. —

With quasi in place of quam:

tam a me pudica est quasi soror mea sit,

Plaut. Curc. 1, 1, 51. —

Quam... tam with compp. = quanto... tanto or quo... eo (ante-class. and poet.): quam magis aerumna urget, tam magis ad malefaciendum viget, Enn. ap. Quint. 9, 3, 15 (Trag. Rel. v. 303 Vahl.):

quam magis adspecto, tam magis est nimbata,

Plaut. Poen. 1, 2, 138:

magis quam id reputo, tam magis uror quae meus filius turbavit,

id. Bacch. 5, 1, 5:

quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

id. As. 1, 3, 6:

quo quaeque magis sunt aspera semina eorum, Tam magis in somnis eadem saevire necessust,

Lucr. 4, 999:

quae quanto magis inter se perplexa coibant, Tam magis expressa ea quae mare... efficerent,

id. 5, 453:

tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

Verg. A. 7, 787.—With quanto for quam:

quanto magis aetheris aestus cogebant terram, Tam magis, etc.,

Lucr. 5, 484. —With rel. adv. for quam:

verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes, tam magis hinc... fremitus fit,

Lucr. 6, 99. — Ellips. of tam:

quam magis specto. minus placet mihi hominis facies,

Plaut. Trin. 4, 2, 19.—

Quam... tam with superll. = quanto... tanto or quo... eo (mostly anteclass.; cf.

the class.: ut quisque maxime... ita maxime): quam citissime conficies, tam maxime expediet,

Cato, R. R. 64 (65):

oleum quam diutissime in amurca erit, tam deterrimum erit,

id. ib. 64 (65):

quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optumum erit,

id. ib. 65 (66): quam plurimum [p. 1837] erit, tam citissime canus fiet, id. ib. 157 (158) med.:

quam ad probos propinquitate proxume te adjunxeris, tam optumum est,

Plaut. Aul. 2, 2, 59:

quam maxime huic vana haec suspicio erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas,

Ter. Heaut. 5, 2, 44:

quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles: tam maxime vos aequo animo aequa noscere Oportet,

id. Ad. 3, 4, 56:

quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt in alendo,

Varr. R. R. 2, 9:

quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,

Sall. J. 31, 14. —

With quam in immediate succession (to be distinguished from the conj. tamquam, as if):

nam, si a mare abstinuissem, tam quam hoc uterer ( = tam illo uterer quam hoc),

Plaut. Mil. 4, 7, 26:

tam quam proserpens bestia (iste) est bilinguis et scelestus ( = tam bilinguis quam, etc.),

id. Fers. 2, 4, 28: esne tu huic amicus? To. Tam quam di omnes qui caelum colunt, id. ib. 4, 4, 32: vide, homo ut hominem noveris. Sy. Tam quam me, id. Trin. 4, 2, 68: nostine? Da. Tam quam te, Ter. Phorm. 1, 2, 15 (for tam diu, with or without quam, quam diu, etc., v. tamdiu).

With a comp. clause understood.

With a comp. clause to be supplied from a preceding sentence:

quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (sc. quam alii),

Cic. Off. 1, 21, 73:

cur corporis curandi causa quaesita sit ars, animi autem medicina nec tam desiderata sit..., nec tam culta (i. e. quam corporis medicina),

id. Tusc. 3, 1, 1:

nihil umquam tam eleganter explicabunt (i. e. quam Plato),

id. ib. 1, 23, 55:

non conturbat me expectatio tua, etsi nihil est eis, qui placere volunt, tam adversarium,

id. Ac. 2, 4, 10:

sed ea (plebs) nequaquam tam laeta Quinctium vidit (i. e. quam ejus amici),

Liv. 3, 26, 12: nec minora consequi potuit (Maecenas);

sed non tam concupivit (sc. quam Agrippa),

Vell. 2, 88, 2: nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam, nec me tam multam hic operam consumere par est (i. e. quam consumere opus sit, si haec tractare velim), Lucr 6, 1079; so, tam gratia est (colloq.) = non accipio, sed tam gratia est quam esset si acciperem, I thank you just as much; no, thank you:

bene vocas (ad prandium): tam gratia'st,

Plaut. Men. 2, 3, 36: cenabis apud me. Ep. Locata'st opera nunc quidem:

tam gratia'st,

id. Stich. 3, 2, 18: quin tu, quidquid opus'st, audacter imperas? Ps. Tam gratia'st. Bene est tibi;

nolo tibi molestos esse nos,

id. Ps. 2, 4, 23 (in this formula, however, tam is explained by some as a shortened form for tamen; cf. Brix ad Plaut. Men. 386, and v. IV. infra).—

With a general comp. clause understood ( = sic, ita), so ( so much) as I do, as you do, as he did, as I said before, as he is, as you are, etc.

With adjj.: ut vos servem sedulo, quos tam grandi sim mercatus pecunia, have bought you at so high a price, i. e. as I have, Plaut. Capt. 2, 2, 8: qui nummi exciderunt quod terram sic obtuere? quid vos maestos tam tristisque conspicor? (sc. as I do, as you are), id. Bacch. 4, 4, 17:

equidem miror, tam catam, tam doctam te et bene eductam, non scire stulte facere,

id. Most. 1, 3, 29:

ordine cum videas tam certo multa creari,

Lucr. 5, 735:

deus ille fuit qui ista in tam tranquillo et tam clara luce locavit,

id. 5, 12:

quorsum igitur tam multa de voluptate?

Cic. Sen. 12, 44:

ut mihi quidem, qui tam magno animo fuerit innocens damnatus esse videatur,

id. Tusc. 1, 42, 100:

inter ista tam magnifica verba tamque praeclara,

id. Fin. 2, 23, 77:

quis est qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?

as I hear, id. Rep. 6, 18, 18:

tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis,

id. Phil. 14, 1, 3: et tamen veremur ut hoc quod a tam multis perferatur natura patiatur? ( as it is, sc. suffered), id. Tusc. 2, 20, 46:

ut tam in praecipitem locum non debeat se sapiens committere,

id. Ac. 2, 21, 68:

tam necessario tempore, tam propinquis hostibus,

at so urgent a time as this, Caes. B. G. 1, 16, 6:

supra triginta quinque milia hostium fuerant, ex quibus tam exigua pars pugnae superfuit,

Liv. 39, 31, 14:

tam constantem defensionem Scipionis universus senatus comprobavit,

Val. Max. 3, 7, 1: ceterum... ne tam praeclara lex... oblitteraretur, id. 2, 8, 1:

qui tam crudelem tyrannum occideret,

id. 3, 1, 2:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore civitas nostra virtutis suae oblita est,

id. 3, 2, 7:

tam contraria est pestis,

Plin. 8, 38, 57, § 136:

tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas,

id. 5, 11, 12, § 65; so, tamne (cf. sicine):

tamne indignus videar?

Plaut. Merc. 1, 2, 77.—And with sup.:

nondum erat vestris tam gravissimis tamque multis judiciis concisus,

of so great weight, Cic. Phil. 12, 5, 11.—

With advv.:

alienus quom ejus incommodum tam aegre feras, quid me patrem par facere est?

Plaut. Capt. 1, 2, 37:

quid est negotii quod tu tam subito domo abeas?

id. Am. 1, 3, 4:

unde ego nunc tam subito huic argentum inveniam miser?

Ter. Phorm. 3, 3, 1:

quia (anima cum corpore) tam conjuncta atque leniter apta'st,

Lucr. 5, 559:

jam mallem Cerberum metueres quam ista tam inconsiderata diceres,

Cic. Tusc. 1, 6, 12:

ista tam aperte et per versa et falsa,

id. Ac. 2, 18, 60:

cum ex co quaereretur cur tam diu vellet esse in vita,

id. Sen. 5, 13:

me pudet tam cito de sententia esse dejectum,

id. Tusc. 2, 5, 14:

etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

id. Fin. 5, 11, 31:

an melius fuerit rationem non dari omnino, quam tam munifice et tam largiter,

as I have shown, id. N. D. 3, 27, 69:

nam quod jus civile tam vehementer amplexus es,

id. Or. 1, 55, 274:

quid tu, inquit, tam mane?

id. Rep. 1, 9, 14: cur hunc tam temere ( as mentioned before) quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40:

quod sua victoria tam insolenter gloriarentur,

id. ib. 1, 14:

cum tam procul a finibus Macedoniae absint,

Liv. 39, 27, 6: non digna exempla quae tam breviter ( as I am going to do) nisi majoribus urgerer, referrentur, Val. Max. 2, 7, 5:

qualis esset quem tam diu tamque valde timuissent,

Nep. Eum. 11, 2; and with sup.: tam maturrime comparavisse, Cato ap. Charis. p. 184 P.—With adverb. abl.: tam crepusculo fere ut amant, Plaut. Fragm. ap. Varr. L. L. 7, 77; cf.:

tam vesperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 15; v. III. B. 3. infra.—

With verbs:

ut, ni meum gnatum tam amem, tua jam virgis latera lacerentur probe,

Plaut. Bacch. 4, 5, 10:

quid, cedo, te, obsecro, tam abhorret hilaritudo?

id. Cist. 1, 1, 55:

quid tam properas?

id. Pers. 4, 6, 11:

cum te video nostrae familiae Tam ex animo factum velle ( = te tam velle nostrae familiae ex animo factum),

Ter. Ad. 5, 7, 21:

age, quaeso, ne tam obfirma te, Chreme,

id. Heaut. 5, 5, 8:

non pol temere'st quod tu tam times,

id. Phorm. 5, 8 (9), 9: Sy. Eamus, namque hic properat in Cyprum. Sa. Ne tam quidem, implying a corresponding gesture, id. Ad. 2, 4, 14:

quam si explicavisset, non tam haesitaret,

i. e. as he does, Cic. Fin. 2, 6, 18.—Sometimes with an adv. to be supplied:

quid ergo hanc, quaeso, tractas tam ( = tam male, or implying a corresponding gesture),

Plaut. Cas. 4, 4, 31:

Graecos in eo reprehendit quod mare tam secuti sunt ( = tam vulgo. or tam temere),

Cic. Att. 6, 2, 3; cf. id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9; v. I. C. 2. d, supra. — With esse and predic. noun:

numquam ego te tam esse matulam credidi,

Plaut. Pers. 4, 3, 72.—

Preceded and strengthened by a demonstrative adjective (order: 1. demonstr., 2. tam, 3. adjective, 4. noun; or, 1. demonstr., 2. noun, 3. tam, 4. adjective).

After hic:

etiamne haec tam parva civitas, tam procul a manibus tuis remota, praedae tibi et quaestui fuit?

Cic. Verr. 2, 3, 37, § 85:

hunc hominem tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt judicare,

id. ib. 2, 2, 31, §

77: hunc tamen hominem tam audacem, tam nefarium, tam nocentem,

id. Clu. 14, 42:

haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita,

id. Sest. 13, 31:

in hoc tam exiguo vitae curriculo,

id. Arch. 11, 28:

hanc tam taetram, tam horribilem tamque infestam rei publicae pestem,

id. Cat. 1, 5, 11:

in hac tam clara re publica natus,

id. Rep. 1, 19, 31:

hanc rem publicam tam praeclare fundatam,

id. Par. 1, 2, 10:

haec tam crebra Etruriae concilia,

Liv. 5, 5, 8:

in his tam parvis atque tam nullis,

Plin. 11, 2, 1, § 2:

quorsum haec tam putida tendant,

Hor. S. 2, 7, 21:

hac tam prospera pugna nuntiata,

Curt. 3, 11, 16.—

After ille:

ille homo tam locuples, tam honestus,

Cic. Verr. 2, 4, 6, § 11: illud argentum tam praeclarum ac tam nobile, id. ib. 2, 4, 20, §

44: illud tam grave bellum,

Val. Max. 5, 6, ext. 1:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore,

id. 3, 2, 7.—

After iste:

tamenne ista tam absurda defendes?

Cic. N. D. 1, 29, 81:

ista admonitio tua tam accurata,

id. Att. 6, 1, 20:

quae est ista tam infesta ira?

Liv. 7, 30, 15:

iste tam justus hostis, tam misericors victor,

Curt. 4, 10, 34.—

After id ipsum:

id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium,

Liv. 1, 48, 9.—

After tot:

jacere necesse sit tot tam nobiles disciplinas,

Cic. Ac. 2, 48, 147:

tot tam valida oppida,

Liv. 5, 54, 5:

tot tam opulenti tyranni regesque,

id. 25, 24, 13:

inter tot tam effrenatarum gentium arma,

id. 21, 9, 3:

tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis,

id. 28, 28, 12; 25, 27, 13; 26, 13, 17; cf.:

cum tot ac tam validae eluctandae manus essent,

id. 24, 26, 13; 8, 12, 4.—

After hic talis:

da operam ut hunc talem, tam jucundum, tam excellentem virum videas,

Cic. Fam. 16, 21, 3.

As demonstr. adv. of intensity, correlative with ut, that, and its equivalents (qui, quin); so only with adjj. and advv. (not with verbs).

Without a negation ( = ita, adeo;

rare before the Aug. period): ni erit tam sincerum (tergum), ut quivis dicat ampullarius Optumum esse operi faciundo corium et sincerissimum,

Plaut. Rud. 3, 4, 51:

quae (maturitas) mihi tam jucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar,

Cic. Sen. 19, 71. de qua tam variae sunt doctissimorum hominum sententiae, ut magno argumento esse debeat, etc., id. N. D. 1, 1, 1:

ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul Domitiani exercitus pulvis cerneretur, et primi antecursores Scipionis viderentur,

Caes. B. C. 3, 36:

tam parandus ad dimicandum animus, ut, etc.,

id. B. G. 2, 21:

tamen tam evidens numen rebus adfuit Romanis, ut putem, etc.,

Liv. 5, 51, 4: infimam plebem natura ipsa tam abjecto tamque imo loco collocavit ut nulla ratione erigi aut sublevari possit, Ps.-Cic. Cons. 6, 22:

tam multa sunt, tamque misera quae perferunt ut nemo sit quin mori saepissime cupiat,

id. ib. 16, 59:

quem constat tam certa acie luminum usum esse ut a Lilybaeo portu Carthaginienses egredientes classes intueretur,

Val. Max. 1, 8, ext. 14:

tam alacri animo suos ad id proelium cohortatus est ut diceret: Sic prandete, etc.,

id. 3, 2, ext. 3:

in Theophrasto tam est loquendi nitor ille divinus ( = tam divinus est) ut ex eo nomen quoque traxisse videatur,

Quint. 10, 1, 83:

(Scipio) bellum in Africam transtulit, tam lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret,

Sen. Ira, 1, 11, 6; id. Q. N. 1, 15, 5:

3, 21, 1: tam parvulis in faucibus... ut non sit dubium, etc.,

Plin. 10, 29, 43, § 82:

ipsum Macedonem tam graviter palma percussit ut paene concideret,

Plin. Ep. 3, 14, 7.—

With a negation, or in a question implying a negation.

Before ut (very freq. in the class. period; cf. adeo, poet., e.g. Hor. Ep. 1, 1, 39):

numquam tam dices commode ut tergum meum Tuam in fidem committam,

Ter. Hec. 1, 2, 33:

non tam viva tamen, calidus queat ut fieri fons,

Lucr. 6, 887:

quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 50, 146:

non sum tam stultus, ut te usura falsi gaudii frui velim,

id. Fam. 6, 12, 1:

nec, cum id faciebamus tam eramus amentes ut explorata nobis esset victoria,

id. ib. 6, 1, 3:

non essem tam inurbanus ac paene inhumanus uti in eo gravarer quod vos cupere sentirem,

id. Or. 2, 90, 365:

non puto tam expeditum negotium futurum ut non habeat aliquid morae,

id. Att. 13, 31, 1:

nec vero eram tam indoctus ignarusque rerum ut frangerer animo propter, etc.,

id. Phil. 2, 15, 37:

quis tam demens ut sua voluntate maereat?

id. Tusc. 3, 29, 71; so id. Off. 3, 20, 82; id. Tusc. 1, 1, 2; id. Phil. 3, 4, 10:

non enim proferremus vino oppressos... tam absurde, ut tum diceremus, etc.,

id. Ac. 2, 17, 53:

non se tam barbarum ut non sciret, etc.,

Caes. B. G. 1, 44, 17:

nulli sunt tam feri et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur,

Sen. Ira, 2, 12, 3:

nemo tam divos habuit faventes, crastinum ut posset sibi polliceri,

id. Thyest. 619.—

With a negation (esp. nemo), followed by qui ( = ut is; class. and freq.); nec quisquam sit tam opulentus qui mihi obsistat in via, [p. 1838] Plaut. Curc. 2, 3, 5:

generi lenonio Numquam deus ullus tam benignus fuit, qui fuerit propitius,

id. Pers. 4, 4, 34:

an ille tam esset stultus qui mihi mille nummum crederet?

id. Trin. 4, 2, 42:

nemo inventus est tam amens, qui illud argentum tam praeclarum ac tam nobile eriperet, nemo tam audax qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,

Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44:

nemo Agrigenti neque aetate tam affecta neque viribus tam infirmis fuit, qui non illa nocte surrexerit,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam senex qui se annum non putet posse vivere,

id. Sen. 7, 24:

nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum,

id. Div. 2, 58, 119:

nulla gens tam immanis umquam fuit in qua tam crudelis hostis patriae sit inventus,

id. Sull. 27, 76:

quae est anus tam delira quae timeat ista?

id. Tusc. 1, 21, 48:

ecquem tam amentem esse putas qui illud quo vescatur deum esse credat?

id. N. D. 3, 16, 41:

sed neque tam docti tum erant, ad quorum judicium elaboraret, et sunt, etc.,

id. Fin. 1, 3, 7; so id. Sen. 19, 67; id. Lael. 7, 23; id. Tusc. 1, 6, 11; 1, 15, 33; 2, 17, 41; id. Sest. 14, 32; id. Fin. 2, 20, 63; id. Fam. 9, 2, 2; id. Off. 2, 5, 16:

neque tam remisso animo quisquam fuit qui ea nocte conquierit,

Caes. B. C. 1, 21:

in bello nihil tam leve est quod non magnae interdum rei momentum faciat,

Liv. 25, 18, 3:

ut nemo tam humilis esset cui non aditus ad eum pateret,

Nep. Milt. 8, 4:

ecquid esse tam saevum potest quod superet illum?

Sen. Thyest. 196. —

With a negation, followed by quin ( = ut is non;

class. and freq.): nec sacrum nec tam profanum quidquam est quin ibi ilico adsit,

Plaut. Merc. 2, 3, 27:

nihil mihi tam parvi est quin me id pigeat perdere,

id. Pers. 4, 6, 8:

nec quisquam est tam ingenio duro, neque tam firmo pectore quin sibi faciat bene,

id. As. 5, 2, 94:

numquam tam mane egredior, neque tam vesperi Domum revortor, quin te... conspicer Fodere,

Ter. Heaut. 1, 1, 15:

nil tam difficile'st quin quaerendo investigari possiet,

id. ib. 4, 2, 8:

ut nullus umquam dies tam magna tempestate fuerit, quin... solem homines viderint,

Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:

numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam afflictus quin possit navare aliquid et efficere,

id. Fam. 6, 1, 7:

ut nemo tam ferus fuerit, quin ejus causam lacrimarit,

Nep. Alcib. 6, 4.

Tam, ante-class., sometimes = tamen:

antiqui tam etiam pro tamen usi sunt,

Fest. p. 360: bene cum facimus, tam male cupimus...; quamquam estis nihili, tam ecastor simul vobis consului, Titin. ap. Fest. l. l.; so,

etsi illi aliter nos faciant quam aequom sit, tam pol noxiae nequid magis sit... nostrum officium meminisse decet,

Plaut. Stich. 1, 1, 44 Fleck., Ritschl:

tam si nihil usus esset, jam non dicerem,

id. Merc. 4, 3, 32 Ritschl; v. Prol. Trin. p. 14 ib.; Brix ad Plaut. Men. 2, 3, 36; Curt. in Rhein. Mus. 6, 84; 6, 93; but cf. contra, Corss. Beitr. p. 272 sqq.

In the dialect of Praeneste: tam modo, just now ( = modo): ilico hic ante ostium;

Tam modo, inquit Praenestinus,

Plaut. Trin. 3, 1, 8 Brix ad loc.; cf. Fest. s. v. tammodo, p. 359; Ritschl, opusc. 2, 372.

1)

а) отличительный признак, печать

б) опознавательный знак ( род удостоверения личности) ( ostendere symbolum alicui Pl); перстень с печатью PM

2) символ (исповедание) веры Aug

3) (= symbola 2.) пир